Μάθε να λες “όχι”. Κάνει καλό!

Γράφει η Ειρήνη Χατζηαναγνώστου, Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπεύτρια

Όλο και πιο συχνά πλέον συναντώ ανθρώπους που το πρόβλημα τους είναι ότι δεν μπορούνε να πούνε «όχι». Και σίγουρα αυτό είναι δύσκολο κι εξουθενωτικό.

Γιατί όμως να είναι τόσο δύσκολη η εκφορά μιας τόσο μικρής λεξούλας; Μπορεί σε μέγεθος να είναι μικρή, σε ουσία όμως είναι μια λέξη τεράστια, με πολλές συνέπειες κάποιες φορές. Συνέπειες που γίνονται συνήθως εμφανείς μέσα από τις διαπροσωπικές μας σχέσεις.

Ποτέ δεν μάθατε να εκφράζετε τις απόψεις, τις επιθυμίες και τις ανάγκες σας, ενώ αντιθέτως
αφήνετε τους άλλους να σας παρασύρουν, να σας επηρεάζουν και να καθορίζουν τη ζωή σας. Δεν αντιπαρατίθεστε με τους άλλους, αποφεύγετε τις συγκρούσεις κάνοντας πάντα αυτό που θέλουν οι άλλοι. Τα συναισθήματα που βιώνετε συνήθως εσείς που δεν λέτε «όχι», είναι ο θυμός με τον εαυτό σας, αλλά και πολλές φορές με τους άλλους επειδή δεν σας καταλαβαίνουν και θέλουν πάντα να γίνεται το δικό τους. Έχετε όμως αναλογιστεί ποτέ ότι εσείς τους έχετε μάθει ότι «μπορεί να γίνεται πάντα το δικό τους»; Και φυσικά τους το έχετε δείξει εσείς, αφού ποτέ δεν αρνείστε, θέλετε να βοηθάτε, δεν έχετε ποτέ πρόβλημα σε ποιο μαγαζί θα καθίσετε για καφέ, αφήνετε πάντα τους άλλους να αποφασίζουν. Νιώθετε μάλλον και εγκλωβισμένοι μέσα σε όλο αυτό. Πολλές φορές βιώνετε και ενοχές, αν δώσετε προτεραιότητα στις δικές σας ανάγκες και σ’ αυτό που θέλετε εσείς και όχι οι άλλοι. Βέβαια, παίρνετε και ικανοποίηση αφού σας θέλουν για φίλο/ η. Και φυσικά, αφού είστε βολικοί!

Φυσικά, δεν συμπεριφέρονται όλοι οι άνθρωποι με τον ίδιο τρόπο. Και αυτό θα το έχετε διαπιστώσει αφού μάλλον οι γύρω σας λένε το «όχι» τους πολύ συχνά.

Πως γεννήθηκε όμως σε εσάς αυτό το «πρόβλημα»;

Για ακόμα μια φορά, θα γυρίσουμε τον χρόνο πίσω, τότε που ήσασταν παιδί. Μπορεί οι γονείς σας να σας τιμωρούσαν, απειλούσαν ή θύμωναν μαζί σας όταν δεν συμπεριφερόσασταν όπως ήθελαν εκείνοι. Δεν υπήρχε δηλαδή η ελευθερία έκφρασης του εαυτού σας, παρά μόνο η έκφραση που ήταν αποδεκτή από εκείνους. Ίσως να μην σας επέτρεπαν να κάνετε και τις δικές σας επιλογές. Μήπως σας έκαναν και «μούτρα» όταν διαφωνούσατε μαζί τους; Μπορεί οι γονείς σας να μιλούσαν πάντα για τα προσωπικά τους προβλήματα και αυτό να σας έβαλε στην θέση του ακροατή, από τότε μέχρι και σήμερα. Ίσως να σας έκαναν να νιώθετε ένοχος/η ή εγωιστής/στρια όταν δεν κάνατε αυτό που ήθελαν. Τέλος, ίσως οι γονείς σας να είχαν την τάση να αγχώνονται υπερβολικά ή να πέφτουν σε κατάθλιψη, αν δεν κάνατε ή λέγατε κάτι όπως το ήθελαν εκείνοι. Αυτό σας έχει κάνει να ανησυχείτε και να νοιάζεστε για τις συναισθηματικές συνέπειες των πράξεων σας στους άλλους. Δηλαδή, να μην λέτε ή να μην κάνετε κάτι για να μην στεναχωρήσετε τους άλλους.

Φαίνεται λοιπόν πως τον πρωταγωνιστικό ρόλο στη ζωή σας τον έχουν οι άλλοι και εσείς απλά παρατηρείτε τι συμβαίνει. Μήπως θα ήταν καλύτερα για εσάς αν πρωταγωνιστούσατε; Πρόκειται για τη δική σας ζωή την οποία εσείς πρέπει να φροντίσετε.

Πως όμως θα μπορούσε να γίνει αυτό;

Το πρώτο σημαντικό βήμα είναι να συνειδητοποιήσετε την παθητικότητα και την υποταγή στην παιδική σας ηλικία. Ισχύει κάτι από τα παραπάνω όσον αφορά τη στάση των γονιών σας προς εσάς; Έπειτα, δώστε χρόνο στον εαυτό σας να σκεφτείτε ποιες είναι οι δικές σας επιθυμίες και ανάγκες. Είναι πιθανό να μην τις γνωρίζετε, αφού τόσο καιρό παρασύρεστε σε αυτά που θέλουν οι άλλοι. Ίσως να νιώθετε ότι έχετε χάσει την ταυτότητα σας και έχετε χαθεί μέσα στους άλλους. Πιέστε τον εαυτό σας να διεκδικήσει να δικαιώματα του, να εκφράσει τις ανάγκες και τις επιθυμίες του. Ζητήστε βοήθεια από τους άλλους όταν τη χρειάζεστε. Συζητήστε μαζί τους για να προβλήματα σας. Μην είστε μόνο ακροατής στα δικά τους προβλήματα. Απομακρυνθείτε από τους ανθρώπους που σας εκμεταλλεύονται εγωιστικά. Εκφράστε τον θυμό σας, αν τον νιώθετε. Και κυρίως να πιστέψετε πως έχετε το δικαίωμα να κάνετε όλα τα παραπάνω.

θα κλείσω με ένα μικρό διάλογο από μια συνεδρία με μια θεραπευόμενη μου με όλα τα χαρακτηριστικά που περιέγραψα παραπάνω: δεν έλεγε «όχι», όλοι ζητούσαν από εκείνη και τους ικανοποιούσε τις επιθυμίες, κανένας δεν ικανοποιούσε τις δικές της και ένιωθε θυμό με τους άλλους, αλλά και με τον εαυτό της φυσικά.

Θεραπεύτρια: «Οι άνθρωποι γύρω σου πολύ συχνά σου λένε «όχι» όταν δεν μπορούν να κάνουν για σένα κάτι που τους ζητάς. Έχουνε το δικαίωμα να πούνε όχι».

Θεραπευόμενη: «Ναι, το έχουνε».

Θεραπεύτρια: «Αναρωτιέμαι αν και στον εαυτό σου αναγνωρίζεις αυτό το δικαίωμα».

Θεραπευόμενη: (σκέφτεται…) «Έχεις δίκιο. Δεν το είχα σκεφτεί ποτέ. Δεν ήξερα ότι κι εγώ έχω το δικαίωμα να λέω «όχι». Σκέφτομαι πάντα τι θέλουν οι άλλοι. Εγώ πίστευα ότι έχω μόνο υποχρεώσεις».

Έπειτα από μερικές συνεδρίες με ευχαρίστησε, σαν αυτές οι δυο προτάσεις να τις είχαν αλλάξει τη ζωή. Μου είπε ότι ήταν σα να απεγκλωβίστηκε, απ’ τη στιγμή που ανακάλυψε πως έχει το δικαίωμα να εκφραστεί. Και φυσικά για εκείνη ήταν ανακάλυψη, αφού με τον τρόπο που είχε μεγαλώσει δεν είχε περάσει ποτέ απ’ το μυαλό της ότι κι εκείνη μπορεί να εκφραστεί κι έχει το δικαίωμα να το κάνει. Από τότε άρχισε να τοποθετεί τον εαυτό της ισάξια απέναντι στους άλλους. Και το έκανε χωρίς να νιώθει ενοχές, αφού το αναγνώρισε σαν δικαίωμα στο εαυτό της. Έτσι οι σχέσεις της έγιναν πιο ισότιμες, χωρίς να έχει πια την αίσθηση ότι μόνο δίνει στους άλλους, χωρίς να παίρνει τίποτα.

Όταν τα καταφέρετε, θα αισθανθείτε τέτοια ικανοποίηση στη ζωή σας, όση δεν νιώσατε ποτέ σαν φοβισμένο παιδί με το κορμί ενός ενήλικα!