Η Εκκλησία έσωσε την Ελληνική γλώσσα

Του π. Γεωργίου Μεταλληνού

Η Εκκλησία αναδεικνύεται σε κάθε περίοδο δουλείας κιβωτός καί της γλωσσικής μας παραδόσεως. Ας θυμηθούμε την Τουρκοκρατία καί τη Βενετοκρατία. Η ασίγαστη λατρεία της Εκκλησίας καί η μόνιμη επαφή του Κλήρου με τον λαό, στο ευρύ του φάσμα, διέσωσε καί τη γλώσσα μας. Το σημαντικότερο, μάλιστα, είναι ότι η Εκκλησία έσωσε τη γλώσσα ολόκληρη, σ' όλη τη διαχρονία της καί σε όλες τις μορφές της, κατανίκησε κάθε δισταγμό καί ανταποκρίθηκε στις απαιτήσεις των καιρών με την ακόλουθη σοφή λύση: Στην λατρεία διατηρήθηκε η καθιερωμένη γλωσσική μορφή, που διακρατεί έτσι καί τη συνέχεια της Πατερικής παραδόσεως. Στο κήρυγμα, όμως, εκτός από τις εξαιρέσεις μερικών απροσγείωτων εγωκεντρικών αρχαιοπλήκτων, χρησιμοποίησε τη λαϊκή μορφή της Ελληνικής. Έτσι αναδείχθηκαν οι μεγάλοι λαϊκοί φωτιστές του Γένους από τον Μελέτιο Πήγα καί τον Ηλία Μηνιάτη μέχρι τον Άγιο Κοσμά τον Αιτωλό καί τους άλλους Κολλυβάδες.

Από την άλλη πλευρά, το σύστημα Παιδείας που πρόσφερε η Εκκλησία μέσα στη δουλεία, αναπληρώνοντας το τεράστιο κενό που άφηναν οι καταφεύγοντες στη Δύση λογάδες του Γένους, όσο φτωχό και ταπεινό και αν ήταν -τα γνωστά κολλυβογράμματα- καί όσο καί αν κατηγορήθηκαν από τους δυτικόπληκτους διαφωτιστές, διατηρούσαν μόνιμα την επαφή των παιδιών με τη γλώσσα των λειτουργικών βιβλίων, δίνοντας έτσι δυνατότητες για περαιτέρω καλλιέργεια στα φωτεινά εκείνα πνεύματα πού αναδείχθηκαν σε μεγάλους Διδασκάλους καί Πνευματικούς του Γένους μας. Θα επικαλεσθούμε ένα παράδειγμα από τα πολλά που καταδεικνύει τη συμβολή της Εκκλησίας στη διάσωση της γλώσσης μας: Πρόκειται για τον Κωνσταντίνο Οικονόμο (+1857), τον σοφότερο κληρικό του 19ου αιώνα, πολυμαθή καί πολύγλωσσο, αλλά καί απαράμιλλο χειριστή του ελληνικού λόγου.

Στον χώρο της Εκκλησίας έμαθε καί ο Κ. Οικονόμος τα Ελληνικά του, χωρίς αυτό να τον εμποδίσει να μάθει καί πολλές άλλες ξένες γλώσσες. Όλες, όμως, οι άλλες γλώσσες του έμειναν «ξένες», γιατί διέσωζε μόνιμη την εσωτερική -υπαρξιακή- του σχέση με τη «μητρική» του Γλώσσα, την Γλώσσα του Γένους καί της Εκκλησίας του. Να γιατί πιστεύουμε αμετακίνητα ότι καί σήμερα το εκκλησιαστικό σώμα θα σώσει την γλώσσα μας. Όπως αυτό γίνεται ήδη επί αιώνες στον χώρο της Διασποράς μας. Όσο υπάρχει Ορθόδοξη εκκλησιαστική λατρεία καί ακούγεται ο αγιογραφικός καί πατερικός λόγος, θα σώζεται καί ο ελληνικός λόγος, για να επαληθεύεται εκείνο, που έχει προσφυέστατα λεχθεί, ότι δεν σώζεται η Ορθοδοξία από τον Ελληνισμό, αλλά ο Ελληνισμός σώζεται μέσα στην Ορθοδοξία.

Όλες, λοιπόν, οι απόπειρες εκσυγχρονισμού της λατρείας μας με τον μεταγλωττισμό των κειμένων της, έστω καί αν προέρχονται από αγαθή διάθεση, μπορούν να αποβούν καί εθνικά επιζήμιες. Ας αφήσουμε, λοιπόν, τη λατρεία μας άθικτη. Για να είναι τουλάχιστον ένας χώρος που σώζει ατόφια την ελληνορθόδοξη συνέχεια μας».