Η καύση των νεκρών από μια επιστημονική σκοπιά

Του Γεωργίου Α. Δαουτοπούλου,

Καθηγητή Γεωπονίας Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

Η είδηση στα μέσα ΜΜΕ που μιλούσε για την απόφαση του Δήμου Θεσσαλονίκης να κατασκευάσει κλίβανο αποτέφρωσης νεκρών, επανέφερε στο προσκήνιο τις συζητήσεις για την ορθότητα ή μη του μέτρου.

Εμείς δεν θα σταθούμε στα θεολογικά ζητήματα που ανακύπτουν και συνήθως κυριαρχούν και καλώς κάνουν στις σχετικές συζητήσεις. Θα θέλαμε να δούμε το θέμα από μια διαφορετική οπτική γωνιά που νομίζουμε πως προσθέτει μια νέα θεώρηση την οποία έχουμε τη γνώμη πως δεν πρέπει ή καλύτερα, αν θέλετε, δεν είναι δυνατόν να αγνοήσουμε.

Διάγραμμα1. Σχηματική παράσταση του κύκλου της ζωής

Όσοι παρακολουθούν βασικά μαθήματα οικολογίας, ένα από τα πρώτα αντικείμενα που διδάσκονται είναι ο κύκλος της ζωής, όπως φαίνεται στο παραπάνω διάγραμμα. Μαθαίνουν λοιπόν πως η ζωή ξεκινά από τη δέσμευση της ηλιακής ακτινοβολίας από τα φυτά που παράγουν τους φυτικούς ιστούς για να χρησιμοποιηθούν στη συνέχεια ως τροφή από τα φυτοφάγα έντομα και ζώα και στη συνέχεια αυτά να αποτελέσουν την τροφή για τα σαρκοφάγα ζώα στηρίζοντας έτσι όλες τις τροφικές αλυσίδες που ως κορύφωση έχουν τον ίδιο τον άνθρωπο. Ο κύκλος κλείνει όταν φυτά και ζώα ολοκληρώσουν τον κύκλο της ζωής τους, βραχύβιας ή μη, οπότε αναλαμβάνουν το ρόλο τους οι σαπροφυτικοί οργανισμοί για να αποικοδομήσουν τους φυτικούς και ζωϊκούς ιστούς.

Η αποικοδόμηση των οργανικών ουσιών επαναφέρει στο έδαφος θρεπτικά στοιχεία τα οποία θα παραλάβουν τα νέα φυτά και θα ξεκινήσει ένας νέος κύκλος ζωής. Ο θάνατος κυριολεκτικά γίνεται η απαρχή μιας καινούργιας ζωής. Αυτοί λοιπόν οι οργανισμοί, πολλοί από τους οποίους δεν είναι ορατοί στο γυμνό μάτι, και τους οποίους συχνά περιφρονούμε ή αν θέλετε, όταν ήμασταν μικροί, είχαμε την τάση να τους συνθλίβουμε με το πόδι μας για να δείξουμε την υπεροχή μας ή να ξεδώσουμε από την καταπίεση των μεγαλύτερων επάνω μας, δείχνοντας και εμείς ότι έχουμε τη δυνατότητα να καθυποτάξουμε κάποιους άλλους μικρότερους!.

Αυτήν λοιπόν τη θεμελιακή λειτουργία της φύσης ερχόμαστε κάποιοι από εμάς να αντικαταστήσουμε με την καύση των νεκρών. Και είναι ιδιαίτερα λυπηρό όταν αυτές οι προτροπές εκφράζονται από ανθρώπους που αποδεδειγμένα έχουν αποδείξει τις οικολογικές τους ευαισθησίες. Με άλλα λόγια, θέλουμε απλά σε έναν επιβαρημένο με ρύπους πλανήτη να προσθέσουμε και άλλους. Σε έναν πλανήτη όπου η ρύπανση έχει αρχίσει να επηρεάζει το κλίμα και να μας απειλεί με κολοσσιαίες επιπτώσεις, να επιτείνουμε το πρόβλημα αντί να το αμβλύνουμε. Ταυτόχρονα όμως διαπράττουμε και ένα δεύτερο σοβαρό ολίσθημα. Σε έναν πλανήτη με λιγοστούς ενεργειακούς πόρους ερχόμαστε να σπαταλήσουμε και άλλους για την καύση των νεκρών τη στιγμή που η φύση το έκανε αδαπάνως για τον άνθρωπο εδώ και εκατομμύρια χρόνια και είναι διατεθειμένη να το κάνει!. Φανταστείτε την ποιότητα της ζωής μας, αν φυτικοί και ζωικοί ιστοί μετά τη νέκρωση τους παρέμεναν αναλλοίωτοι και σε κοινή θέα. Σήμερα θα περπατούσαμε σε ένα στρώμα φύλλων εκατοντάδων μέτρων και με δισεκατομμύρια νεκρών οργανισμών ενώ ταυτόχρονα η φύση θα έχανε πολύτιμους πόρους αφού δεν θα είχε τη δυνατότητα να ανακυκλώσει πολύτιμα θρεπτικά στοιχεία που συντηρούν τη ζωή σε δισεκατομμύρια διαφορετικών οργανισμών.

Αν η φύση δεν παράγει ρύπους και δεν καταναλώνει πολύτιμους πόρους είναι γιατί έχει κύκλους μέσα από τους οποίους ανακυκλώνονται πολύτιμα στοιχεία για την επιβίωση του ανθρώπου. Στη φύση δεν υπάρχουν απορρίμματα ή άχρηστα υλικά. Αυτούς λοιπόν τους τέλειους μηχανισμούς της φύσης θέλουμε μερικοί από εμάς να τους αντικαταστήσου με με πρακτικές ρυπογόνες επειδή ενδεχόμενα δεν θέλουμε να ακολουθήσουμε μια θρησκευτική πρακτική.

Αν κάποιοι δεν θέλουν να ακολουθήσουν τη θρησκευτική επιταγή ας αποποιηθούν την εξόδιο ακολουθία, αλλά ας σεβαστούν επιτέλους τη φύση και τους μηχανισμούς της που διατήρησαν τη ζωή σε αυτόν τον πλανήτη για εκατομμύρια χρόνια και θα συνεχίσουν να το κάνουν, αν ο άνθρωπος τους κατανοήσει και τους σεβαστεί. Και αυτός ο σεβασμός δε σημαίνει υποταγή. Σημαίνει πρόβλεψη και προνοητικότητα για να διασφαλιστεί η ζωή των ανθρώπων και στις επόμενες γενεές.

Η καύση των νεκρών δε μπορεί να θεωρηθεί ως ένα αναφαίρετο δημοκρατικό δικαίωμα ορισμένων ανθρώπων να επιλέξουν μια άλλη πρακτική από αυτήν που έχει καθιερώσει η πλειοψηφία, όπως δεν επιτρέπεται σε κάθε έναν από εμάς να παράγει και να διαθέτει ανεξέλεγκτα στο περιβάλλον ρύπους που θέτουν σε κίνδυνο τη δυνατότητα της σημερινής γενιάς και των επόμενων να επιβιώσουν σε έναν βιώσιμο πλανήτη (ελπίζω κάποτε να υπάρξουν κυρώσεις και για αυτούς που καίνε τις καλαμιές).

Τους θρησκευτικούς κανόνες μπορούμε να τους παραβλέψουμε αν δεν τους ασπαζόμαστε ή να ισχυριστούμε ότι δεν έχουν παγκόσμια ισχύ, αλλά περιορισμένη στα πλαίσια ενός κοινωνικού συνόλου. Τις οικολογικές όμως αρχές και αξίες οφείλουμε να τις σεβαστούμε γιατί έχουν παγκόσμια εγκυρότητα την οποία δυστυχώς δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ή να αγνοήσουμε. Αν τους παραβλέψουμε για κάποιο διάστημα, θα έρθει η φύση να μας το θυμίσει ή αν θέλετε να επαναφέρει το σύστημα σε μια κατάσταση ισορροπίας. Όχι για να μας εκδικηθεί, όπως συχνά αρεσκόμαστε να λέγουμε. Η φύση δεν έχει ανθρώπινη υπόσταση. Μόνον οι άνθρωποι εκδικούνται.

Αν η ορθόδοξη πρακτική για την ταφή των νεκρών έχει απόλυτη οικολογική συνάφεια για αυτό δεν φταίει η Ορθοδοξία. Είναι μάλλον μια ακόμα επιβεβαίωση της αγάπης της για τον άνθρωπο και για τη συνέχιση της ευημερίας του σε αυτόν τον πλανήτη και σε ένα περιβάλλον ειρήνης και αγάπης ανάμεσα στους λαούς και όλα τα έμβια όντα που τον κατοικούν.